معرفی مهندسی صنایع دانشگاه خاتم

مقدمه:

رشته‌ی مهندسی صنایع که با استفاده از آزمون سراسری گروه ریاضی می‌توان وارد آن شد و ادامه تحصیل داد، شامل کاربرد اصول و تکنیک‌هایی است که باعث طراحی و نصب سیستم‌هایی می‌شود که شامل انسان، مواد، اطلاعات، انرژی و تجهیزات مختلف برای فراهم کردن شرایط تولید کالا و ارائه‌ی خدمات به شکل مناسب می‌باشد.

برای اینکه بتوان سیستم‌ها را ارزیابی کرد و کاربردشان را دانست؛ لازم است که به علوم ریاضی و فیزیکی و اجتماعی به همراه تکنیک‌ها و فن‌های طراحی مهندسی مسلط بود. در واقع کار مهندسی صنایع مانند یک پل رابطه‌ی بین اهداف مدیریت و عملکرد عملیاتی سازمان‌ها را به‌ هم متصل می‌نماید.

اگر تاج تفکر سیستمی را برای یکی از رشته‌های مهندسی کنار بگذاریم؛ شایستگی مهندسی صنایع از همه رشته‌ها برای این تاج و تخت بیشتر است. شما که این رشته و تخصص را برای تحصیل و اشتغال برگزیده‌اید؛ علاوه بر تمام تجریه‌های ناب شغلی که کسب خواهید کرد، توانمندی بسیار بالایی در حل مسئله خواهید یافت. این رشته شاخه‌ای از مهندسی است که شامل شناسایی، نحوه‌ی ایجاد یا انجام کارها به شکل بهتر است. مهندس صنایع نگران کاهش هزینه‌های تولید، افزایش بهره‌وری، بهبود کیفیت محصولات و خدمات، اطمینان از سلامت و ایمنی کارکنان، حفاظت از محیط زیست و تطابق با مقررات دولتی هستند.

مهندسین صنایع برای از بین بردن اتلاف وقت، پول، مواد، انرزی و کالاهای دیگر کار می‌کنند. ساده کار کردن کار در اتاق عمل، کوتاه کردن خط تولید، خطوط مونتاژ ایمن‌تر و کارآمدتر و بالابردن سرعت تحویل کالاها، نمونه‌ای از کارهای این مهندسین است. 

در مجموع می‌توان گفت رشته‌ی مهندسی صنایع، مجموعه‌ای از دانش‌ها و مهارت‌ها را در بر می‌گیرد که همه‌ی این‌ها برای طراحی و بهبود فرآیندها در صنعت، مدیریت افراد و باقی امور مربوط به صنایع ضرورت دارند. کار مهندسی صنایع دید فنی و ماشینی لازم دارد که باعث محدودیت دیدگاه در سایر ابعاد می‌شود و نمی‌توان روش‌های مدیریتی و ارتباطات انسانی مناسب را یافت. اما مهندس صنایع با داشتن دید وسیع‌تر، ارتباط تخصص‌های مختلف و نهاد مدیریت سازمان را ایجاد می‌نماید و کارهای برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت بر امور اجرایی با هماهنگی بیشتری انجام خواهد شد. نگاه مهندسی صنایع به مسائل از زوایای مختلف است مثل توجه به خروجی و محصول سیستم، توجه به مشتری و توجه به بهره‌وری سازمان.

تاريخچه:

تاریخچه‌ی این رشته می‌تواند به آغاز انقلاب صنعتی در اواخر قرن 18 و اوایل قرن 19 بازگردد. همان‌طور که کارخانجات گسترش پیدا کردند، احتیاج به تفکر مدیریتی بیشتر احساس شد. زیرا افراد تلاش می‌کردند که کیفیت محصولات را افزایش دهند. روش‌های تحلیل و تفسیر کارهای علمی، آزمایشات و اثبات‌های علمی در طراحی و ساخت ابزارآلات و ماشین‌ها استفاده شد و باعث گردید اثرگذاری این تحولات در تفکر سازمانی دیده شود. 

این موضوع سبب گردید مدیریت علمی به عنوان یک نگرش و روش حرفه‌ای مطرح شود. برخی از تمرین‌کنندگان اولیه‌ی مهندسی صنایع عبارتند از:

ساموئل کلت، پیشگام خط مونتاژ؛ فردریکتیلور، که مدیریا علمی و مطالعه زمان و مکان را معرفی کرد؛ هارینگتون امرسون، که روش‌های بهبود فرآیند خود را در کتابی به نام Twelve Principles of Efficiency شرح داده‌است. هنری لورنس گانت که نمودار گانت برای مدیریت سازمانی را توسعه داد و هنری فورد، که خط مونتاژ برای تولید خودرو را اجرا کرد.

در روزهای اول پیدایش، مهندسی صنایع تقریبا بر پایه‌ی افزایش کارایی و سودآوری عملیات استوار بود. از آن به بعد، اختراعات مداوم و توسعه‌ی ماشین آلات و منابع جدید، چالش‌های جدیدی برای یافتن برنامه‌های جدید در حیطه‌ی این فناوری‌ها و بهینه‌سازی استفاده از آن‌ها برای افزایش بهره‌وری توسط مهندسین بوجود آورد.

علاقه‏‌مندی:

رشته‌ی مهندسی صنایع برای اشخاصی مناسب است که به رشته مباحثی مانند مدیریت مالی و اقتصادی، کنترل تولید و موجودی‌ها، کنترل پروژه‌های بزرگ، برنامه‌ریزی و مدیریت واحدهای بزرگ و کوچک صنعتی علاقه‌مند می‌باشند و قصد دارند در طراحی و بهینه‌سازی‌های ممکن در صنایع مختلف شرکت داشته باشند. چنین بهینه‌سازی‌هایی به وسیله‌ی مهندسین صنایع در بخش‌های مختلفی مانند منابع انسانی، کاهش ضایعات تولید، زمان‌بندی‌ها، فرآیندهای کاری، بهبود کیفیت تولید، طراحی سیستم‌ها و بهبود کارکرد و اثربخشی آن‌ها شکل می‌گیرد.

تسلط كار تيمی:

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های رقابتی در زندگی شغلی این رشته، ارتباط با شبکه‌ی همکاران حرفه‌ای در زمینه‌ی تخصصی این رشته و تخصص‌های مکمل و پایه‌ای دیگر مانند توسعه‌ی نرم‌افزار، توسعه‌ی بازار و تولید محتوا است. درصورتی که ایده‌ی ارزشمندی برای کسب و کار وجود داشته باشد، اولین و مهم‌ترین الزامی که با آن مواجه خواهشد شد، یک تیم خوب و شبکه‌ی همکاری است. بهترین تجربه‌های تیم‌های همکاری از فرصت تحصیلی دانشگاه شروع شده‌اند.

وظايف:

مهندسان صنایع در تمام مراحل تولید و پردازش دخیل هستند. آن‌ها ممکن است امکانات جدیدی را از ابتدا طراحی نمایند یا ممکن است مسئول ارتقا، گسترش و یا بازسازی امکانات موجود باشند. آن‌ها ممکن است طراحی مورد نیاز برای تجهیزات جدید و یا نوشتن مشخصات تجهیزات خریداری شده از فروشندگان خارجی و حصول اطمینان در جهت تطابق با نیازهای موجود را مورد بررسی قرار دهند. آن‌ها همچنین ممکن است نیاز به بازسازی تجهیزات و امکانات موجود، طراحی فرآیندهای جدید و طراحی ابزار و وسایل جدید داشته باشند.

 به منظور حفظ استانداردها، مهندسین صنایع باید دارای دانش پایه‌ای در بسیاری از زمینه‌های مهندسی باشند و همچنین با فرآیندهای کاری، تجهیزات، ابزار و مواد آشنا باشند تا بتوانند امکانات، سیستم‌ها و تجهیزاتی را که نیاز به هزینه، کیفیت، ایمنی و حفاظت از محیط زیست دارند را برطرف کنند.

مهندسین صنایع بیشتر برروی سیستم‌های طراحی کامپیوتری به منظور طراحی امکانات و تجهیزات تکیه می‌کنند. آن‌ها همچنین از مدل‌سازی کامپیوتری برای شبیه‌سازی جریان‌های فرآیند و زنجیره‌های عرضه به منظور حداکثر بهره‌وری و به حداقل رساندن هزینه‌ها استفاده می‌کنند.

درواقع وظیفه‌ی مهندسان صنایع این است که بهره‌وری در مدیریت منابع انسانی و تکنولوژی را بهبود دهند ولی برخی رشته‌های مهندسی کارشان مرتبط با ماهیت فنی فرآیندها و فرآورده‌ها است. یعنی مهندسی صنایع از معدود رشته‌های مهندسی است که مولفه‌ی اصلی آن عامل انسان می‌باشد. مهندسان صنایع برای امور برنامه‌ریزی، نصب و کنترل و بهبود فعالیت‌های موسسات در بین رشته‌ها کار می‌کنند. فعالیت‌هایی که این افراد در ارتباط با آن کار می‌کنند شامل: تولید، نوآوری در محصولات، ارائه‌ی خدمات، حمل و نقل و جریان اطلاعات سازمانی است. بنابراین مهندسان صنایع راه را برای تعامل تخصص‌های مختلف و کار گروهی فراهم می‌کنند و باعث می‌شوند کارها به طور منظم انجام شوند.

این افراد همیشه به دنبال یافتن بهترین راه برای تولید محصول و حل مسائل و مشکلات یک واحد صنعتی یا خدمات هستند و هنگام برنامه‌ریزی برای اداره‌ی کارخانه‌ای که دارای کارگزان زیاد و ماشین‌آلات بسیار است به این فکر می‌کنند که چطور می‌شود بیکاری ماشین‌آلات را به حداقل رساند و از نیروی انسانی هم بهترین استفاده را کرد و باعث شد محصول کارخانه کمترین ضایعات را داشته باشد.

در این رشته، توانمندی‌های ارتباطی، شخصیتی و اجتماعی افراد در فضای همکاری و در شرایط عادی و ویژه، شاخص مهم دیگری است که فرصت طلایی تحصیل در دانشگاه برای تقویت این توانمندی‌ها در اختیار می‌گیرد.

اهميت:

باتوجه به کارها و خدماتی که مهندسین صنایع انجام داده‌اند، می‌توان فهمید که اهمیت این رشته چقدر زیاد است. اهمیت این رشته در حدی است که بخش اقتصادی سازمان‌ها و موسسات تولیدی و خدمات در بازار به وجود این رشته نیاز دارند.

منابع در دسترس شامل موارد منابع انسانی؛ ماشین‌آلات (شامل تجهیزات، لوازم جانبی، امکانات مورد نیاز شامل فضا و انرژی و …)، منابع اطلاعاتی و منابع مالی می‌شوند. تولید و نگه داشتن این منابع هزینه‌های زیادی را برای سازمان به دنبال دارد و اگر شرکت تولیدی یا خدماتی بتواند هزینه‌های خود را به حداقل برساند و استفاده‌ی بهینه از منابع را در تمام ارکان سازمانی خود داشته باشند، سود زیادتری خواهد داشت.

با توجه به تغییر و تحولات اقتصاد جهانی توان رقابت کردن یک شرط اساسی برای کسب موفقیت در کسب و کار است. باید دانست که توجه به نوآوری‌ها و ارتقا کیفی محصولان و خدمات با تلاش برای پیدا کردن طرح‌های بهبودیافته و همچنین تحول در فرآیند کسب و کار میسر گردد و در نتیجه بقا و رشد موسسات را در پی خواهد داشت.

گام‌های موفقيت:

هدف این دوره تربیت افرادی است که توانایی لازم برای برنامه‌ریزی، بهینه‌سازی و نظارت بر اجرای سیستم‌های مدیریتی را داشته باشند. دانش‌آموختگان این دوره توان تحقیقاتی برای تعریف و حل مسائل تخصصی حوزه‌ی مهندسی صنایع را خواهند یافت. دانش‌آموختگان این دوره توانمندی تلفیق دانش مهندسی و مدیریت برای طراحی سیستمی و تحلیل ساختار یافته سازمان‌های صنعتی و خدماتی را می‌یابند.

اهم مواردی که در دوره‌ی ارشد مورد توجه قرار می‌گیرند، عبارتند از:

توانمندی‌‏ها:

مسئوليت‌های پيشنهادی:

تحلیل و بررسی سیستم‌ها، بازنگری جدول زمانبندی تولید، مشخصات فنی، حریان کار تولید و سایر اطلاعات برای درک روش‌ها و فعالیت‌های بخش تولید یا حدمات سنجش، چگونگی تولید محصولات یا ارائه‌ی خدمات با حداکثر کارآیی، توسعه‌ی سیستم‌های کنترل مدیریت برای برنامه‌ریزی مالی و تحلیل هزینه‌ها به شکل موثرتر، انجام روش‌های کنترل کیفیت برای حل مشکلات تولید و کاهش هزینه‌، همکاری با مشتریان و مدیریت برای افزایش استانداردهای طراحی و تولید، طراحی سیستم‌های کنترلی برای هماهنگی فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی تولید برای اطمینان از کیفیت مناسب محصولات، آموزش مدیران، سرپرستان و کارگران در صورت نیاز، رعایت کلیه اصول ایمنی در کار.

ابزار و تكنيك‏‌ها:

امروزه در هر گرایش مهندسی علاوه بر دانش پایه‌ی آن شاخه‌ی مهندسی، نیاز به مهارت استفاده از تکنیک‌ها و ابزارهای متنوعی است که شناخت این ابزارها و مهارت‌ها در انتخاب و کاربست درست هرکدام در شرایط و موقعیت‌های گوناگون، به عنوان مزیت‌های شغلی فردی، در فضای رقابت و همکاری وزن ویژه‌ای دارد. این ابزارها و تکنیک‌ها مدام در حال تغییر و تکامل هستند و جستجو و یادگیری و کسب مهارت در این خصوص، هرگز پایان نمی‌یابد.

علاوه بر تقویت توانایی‌های فردی و انسانی باید توجه داشت که در این رشته، توانایی و مهارت انجام کار تیمی بسیار حائز اهمیت است. به علت ارتباط نزدیک این رشته با مدیریت، دانشجو باید توانایی‌های مدیریتی هم داشته باشد و قدرت تحلیل و درک بالایی داشته باشد. دانشجویان مهندسی صنایع باید در دو درس ریاضی و فیزیک قوی باشند. خصوصا در ریاضیات که آمار و احتمالات این درس تا حدی به مهندسی صنایع مربوط می‌شود و در ضمن باید از خلاقیت و نوآوری نیز برخوردار باشد.

برخی از نرم افزار‌های کاربردی مهندسی صنایع :

بازار كار:

بازار کار رشته‌ی مهندسی صنایع بسیار گسترده است و امکان فعالیت در قسمت‌های مختلف برای مهندس صنایع وجود دارد که این‌ها هرکدام درآمد متفاوتی می‌توانند داشته باشند. اگر افراد در بخش دولتی کار کنند با توجه به قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق می‌گیرند و اگر در بخش خصوصی کار کنند با توجه به شرایط و معیارها که وابسته به میزان تحصیلات و دانش و سابقه‌ی کار افراد است می‌توانند دریافتی متفاوتی داشته باشند.

این افراد می‌توانند در سمت‌های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) مشغول به کار شوند و همچنین می‌توانند به عنوان کارشناس فنی، برنامه‌ریز، کارشناس کنترل پروژه، کارشناس تضمین کیفیت، مهندس صنایع، سرپرست کنترل پروژه، سرپرست برنامه‌ریزی، مدیر پروژه، مدیر کارخانه و … کار کنند.

به خاطر گسترده بودن حوزه‌ی کاری مهندسی صنایع، امکان کار در همه‌ی مراکز و کارخانجات صنعتی، تولیدی و خدماتی برای مهندسان صنایع وجود دارد. یعنی مهندسی صنایع در حرفه‌ها و مشاغلی مانند بانکداری، خدمات مشاوره‌ای، صنعت بیمه، شرکت‌های هواپیمایی، کشتی رانی، بیمارستان‌ها، کارخانجات، کشت و صنعت، خدمات شهری، استادیوم‌های ورزشی و خیلی از جاها که لازم است برنامه‌ریزی، هدایت، مدیریت و ارتقا داشته باشند باید حضور یابد.

جایگاه این رشته در جند سال گذشته خیلی بهتر شده‌است و بیشتر مسئولان فهمیده‌اند که جامعه نیاز زیادی به تخصص فارغ‌التحصیلان این رشته دارد. چون رشته‌ی مهندسی صنایع  افراد را برای مدیریت تربیت می‌کند و بهترین و نزدیک‌ترین رشته به کارهای مدیریتی و برنامه‌ریزی و اداره‌ی امور است و اگر قرار باشد برای مدیریت یک واحد صنعتی در بخش تولید از بین مهندس مکانیک، برق و صنایع که شرایط مساوی دارند یکی انتخاب شود، مهندس صنایع اولویت دارد.

اشتغال:

به علت نیاز سازمان‌ها، شرکت‌ها یا موسسات صنعتی، تجاری و خدماتی، بازار کار این رشته خوب است ولی به این شرط افراد استخدام می‌شوند که دارای تخصص، دانش، مهارت و تجربه‌ی کافی باشند. کشور در جهت رشد و توسعه‌ی صنایع و تولیدات، در حال توسعه است و در زمینه‌ی تجارت اکترونیک، بانکداری الکترونیک، هم مشغول فعالیت می‎باشد و روز به روز بازار کار این رشته، بهتر هم می‌شود.

شغل‌های مربوط به یک مهندس صنایع در بازار کار کشور به صورت‌ها و عناوین شغلی مختلف مطرح است که عبارتند از:

گرايش‌های مهندسی صنايع در دانشگاه خاتم: